avatar
Куч
27563.54
Рейтинг
+9935.85

Дилшодбек Юсупов

Мақолалар

Бу йилги Green card 3 октябрдан бошланади!

АҚШ Сайёҳат бюроси ўзининг расмий Twitter саҳифаси орқали бу йилги Green card (Permanent Resident Card) лотереяси бошланиш кунини маълум қилди. Бу ҳақда “Cnnturk.com” нашри хабар қилди.
 
Бу йилги Green card лотереясида қатнашмоқчи бўлганлар 3 октябрдан рўйхатдан ўтиши мумкин. Охирги муддат 3 ноябрь куни эканлиги хабарда

Бу йилги Green card 3 октябрдан бошланади!

АҚШ Сайёҳат бюроси ўзининг расмий Twitter саҳифаси орқали бу йилги Green card (Permanent Resident Card) лотереяси бошланиш кунини маълум қилди. Бу ҳақда “Cnnturk.com” нашри хабар қилди.
 
Бу йилги Green card лотереясида қатнашмоқчи бўлганлар 3 октябрдан рўйхатдан ўтиши мумкин. Охирги муддат 3 ноябрь куни эканлиги хабарда

Бу йилги Green card 3 октябрдан бошланади!

АҚШ Сайёҳат бюроси ўзининг расмий Twitter саҳифаси орқали бу йилги Green card (Permanent Resident Card) лотереяси бошланиш кунини маълум қилди. Бу ҳақда “Cnnturk.com” нашри хабар қилди.
 
Бу йилги Green card лотереясида қатнашмоқчи бўлганлар 3 октябрдан рўйхатдан ўтиши мумкин. Охирги муддат 3 ноябрь куни эканлиги хабарда

Бу йилги Green card 3 октябрдан бошланади!

АҚШ Сайёҳат бюроси ўзининг расмий Twitter саҳифаси орқали бу йилги Green card (Permanent Resident Card) лотереяси бошланиш кунини маълум қилди. Бу ҳақда “Cnnturk.com” нашри хабар қилди.
 
Бу йилги Green card лотереясида қатнашмоқчи бўлганлар 3 октябрдан рўйхатдан ўтиши мумкин. Охирги муддат 3 ноябрь куни эканлиги хабарда

Бу йилги Green card 3 октябрдан бошланади!

АҚШ Сайёҳат бюроси ўзининг расмий Twitter саҳифаси орқали бу йилги Green card (Permanent Resident Card) лотереяси бошланиш кунини маълум қилди. Бу ҳақда “Cnnturk.com” нашри хабар қилди.
 
Бу йилги Green card лотереясида қатнашмоқчи бўлганлар 3 октябрдан рўйхатдан ўтиши мумкин. Охирги муддат 3 ноябрь куни эканлиги хабарда

Бразилия бош прокурори илк бор аёл киши бўлди

Халқаро янгиликлар
Ракел Дож Бразилия бош прокурори лавозимини эгаллаган илк аёл бўлди. У Бразилия ҳокимиятининг турли даражаларида “уйғунликни”таъминлаш учун барча саъй-ҳаракатларни амалга ошириш ва Petrobras нефть компанияси атрофидаги коррупцион можаро терговини давом эттиришга ваъда берди.

Янги бош прокурорни тайинлаш қарорини мамлакат президенти Мишел

«Роль информационно-библиотечных ресурсов в повышении интеллектуального потенциала и духовности молодежи».

Блог им. titanik


16 июня 2015 года фракцией Демократической партии Узбекистана «Миллий тикланиш» в Законодательной палате организовано проведение «круглого стола» на тему: «Роль информационно-библиотечных ресурсов в повышении интеллектуального потенциала и духовности молодежи».
 
В мероприятии наряду с депутатами Законодательной палаты и членами партии «Миллий тикланиш» приняли участие руководители и работники соответствующих органов государственной власти, ученные и специалисты воспитательной, образовательной и информационно-библиотечной сферы, представители институтов гражданского общества и средств массовой информации и др.
 
В своем докладе на торжественном собрании, посвященном 21-й годовщине Конституции страны Президент Республики Узбекистан И.А.Каримов отметил, что фундаментом, на котором базируются успехи, достигнутые нашей страной за годы Независимости, является «физически здоровое и духовно зрелое, современное поколение, обладающее самостоятельным мышлением и развитым интеллектом, способное взять на себя ответственность за судьбу Родины, построить государство с великим будущим». Исходя из этого, вопросы воспитания молодёжи в духе идеи национального возрождения, уважения национальной культуры и ценностей, повышения ее культурного и интеллектуального уровня всегда занимали одно из центральных мест в программе действий Демократической партии Узбекистана «Миллий тикланиш».
 
Партия активно содействует процессам воспитания широко образованной, свободомыслящей молодежи, способной выражать в своих взглядах национальную идеологию, доказывающую своими поступками, образом жизни верность национальным духовным ценностям, идеям патриотизма и гуманизма и выступает за бережное сохранение, обогащение и приумножение исторического, культурного и интеллектуального наследия, изучение богатой истории и культуры узбекского народа, широкую пропаганду его достижений среди подрастающего поколения, пробуждение у него чувства глубокого уважения к историческому наследию и народным традициям

«Ёшлар маънавиятини ва интеллектуал салохиятини юксалтиришда ахборот-кутубхона ресурсларининг ўрни» мавзусида давра сухбати ўтказилди.

Xabarlar


2015 йилнинг 16 июнь куни Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасидаги Ўзбекистон «Миллий тикланиш» демократик партияси фракцияси, партия Марказий Кенгаши ва Алишер Навоий номидаги Миллий кутубхона билан хамкорликда «Ешлар маънавиятини ва интеллектуал салохиятини юксалтиришда ахборот-кутубхона ресурсларининг ўрни» мавзусида давра сухбати ўтказилди.
Давра сухбатида Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Қонунчилик палатасидаги Ўзбекистон «Миллий тикланиш» демократик партияси фракцияси аъзолари, Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги, Матбуот ва ахборот агентлиги, Маънавият таргибот маркази, «Uzinfocom» ва «ZiyoNET» марказлари рахбарлари, Тошкент ахборот коммуникациялари ва ахборот технология университети профессор ўқитувчилари ва талабалари, партия «Ёшлар каноти» аъзолари ҳамда оммавий ахборот воситалари вакилларн иштирок этишди.

2015 год - Год внимания и заботы о старшем поколении

Блог им. titanik

   Во Дворце международных форумов «Узбекистан» в Ташкенте 5 декабря 2014 года по традиции состоялось торжественное мероприятие, посвященное 22-й годовщине Конституции Республики Узбекистан, на котором со своей речью выступил Президент И.А.Каримов.


                                                   2015 год — Год внимания и заботы о старшем поколении


 


   Во Дворце международных форумов «Узбекистан» в Ташкенте 5 декабря 2014 года по традиции состоялось торжественное мероприятие, посвященное 22-й годовщине Конституции Республики Узбекистан, на котором со своей речью выступил Президент И.А.Каримов.


Приветствуя участников собрания, государственных и общественных деятелей, представителей науки, культуры и искусства, общественности столицы, посольств зарубежных государств и представительств международных организаций в нашей стране,  и выражая чувства глубокого уважения к гостям и всему многонациональному народу Узбекистана, глава государства поздравил всех с 22-й годовщиной принятия Конституции Республики Узбекистан.


    Президент отметил, что основные положения, принципы и цели, заложенные в Основном Законе, явились сутью и содержанием созданной в стране полноценной эффективно действующей законодательной и правовой базы. А принятая государством «узбекская модель» перехода от тоталитарной системы с доминирующей единой идеологией к строительству нового демократического государства со свободной рыночной экономикой и формированию в стране гражданского общества ещё раз подтвердила свою правильность.


    Наряду с этим, Президент упомянул, что, важнейшей предпосылкой конституционных реформ, решающим условием их реализации стало  обеспечение свободы, прав граждан на получение, распространение информации, укреплению самостоятельности, независимости СМИ, их роли в процессах демократизации, которые способствовали преобразованию и реформированию информационной сферы и созданию гарантий свободы слова и информации.


В этой связи важнейшая и приоритетная задача на ближайшую перспективу – это дальнейшее последовательное углубление структурных реформ, непрерывное технологическое и техническое обновление производства, внедрение современных информационно-коммуникационных систем, — считает И.А.Каримов.


    Затем по традиции И.А.Каримов подвел итоги уходящего года – Года здорового ребенка, где глава государства упомянул о принятых широкомасштабных мерах по повышению эффективности образования и воспитания на основе современных информационно-коммуникационных технологий, Интернета, популяризации физической культуры и спорта среди детей. Все больше представителей узбекской молодежи участвуют в различных престижных международных конкурсах и состязаниях и прославляют Родину на весь мир.



Дети – будущее страны

Соғлом бола йили: Ёш оналар мактаби
Саломатлик


Ход исполнения международных конвенций и национального законодательства в области обеспечения прав ребенка в Узбекистане рассмотрен в Сенате Олий Мажлиса Республики Узбекистан за«круглым столом», организованным комитетами внешнеполитическим вопросам и по вопросам науки, образования, культуры и спорта совместно представительством Детского фонда ООН (ЮНИСЕФ) в Узбекистане.


 


Данное мероприятие приуроченок 25-й годовщине принятия Конвенции ООН о правах ребенка и 20-летию работы представительства ЮНИСЕФ в Узбекистане. В нем приняли участие члены Сената, депутаты Законодательной палаты, руководители постоянных комиссий областных Кенгашей народных депутатов, представители соответствующих министерств и ведомств, ЮНИСЕФ и других международных организаций, аккредитованных в Узбекистане, негосударственных  некоммерческих организаций, национальные и зарубежные эксперты, СМИ.


 


На мероприятии отмечалось что завтрашний день и перспективы развития любого государства напрямую зависят от благополучия детей. Узбекистан является одной из тех стран мира, где уделяется пристальное внимание обеспечению прав ребенка, его гармоничному развитию, гарантированной защите интересов и удовлетворению потребностей подрастающего поколения. По инициативе Президента Ислама Каримова воспитание здорового, гармонично развитого поколения, защита материнства и детства определены важнейшими направлениями государственной политики. Ещё одно ярким подтверждением приверженности нашей страны безграничной заботе о детях стало объявление 2014 года Годом здорового ребенка.



Конкурс «Юрт келажаги-2014» выявит одаренную молодежь

Соғлом бола йили: Ёш оналар мактаби
Саломатлик

   Начались районные и областные отборочные туры Республиканского конкурса одаренной молодежи «Юрт келажаги-2014», организаторами которого выступают ОДМ «Камолот»,  Министерство высшего и среднего специального образования  и Министерство по делам культуры и спорта. Туры пройдут до 30 июня в каждом учебном заведении, охватят лицеи и колледжи всех областей Узбекистана, а также Каракалпакстан .


 


    Жюри конкурса из числа известных деятелей науки, культуры и искусства отправятся в регионы для участия в процессе выявления наиболее талантливых и активных юношей и девушек. После завершения районных и областных отборочных туров самым одарённым участникам предстоит показать свой талант в  республиканском отборочном туре, который пройдет в декабре в Ташкенте. На протяжении десяти дней финалисты будут презентовать свои проекты и творческие работы перед Общественным советом и почетным жюри конкурса, а также станут участниками культурной программы, мастер-классов и встреч с деятелями культуры и искусства.


 


    Заявки на участие в конкурсе принимались во всех областях на протяжении нескольких месяцев. Молодые люди в возрасте от 15 до 25 лет могли заполнить анкету в региональных отделениях ОДМ «Камолот», в средних и высших образовательных учреждениях. В нынешнем году по всему Узбекистану было подано свыше 54 840 заявок.

Kondensatsiya nima?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

     Kondensatsiya bug'lanishga teskari bo'lgan jarayonidir. Bug'lanish jarayonida suyuqlik gaz yoki bug'ga aylansa, kondensatsiya jarayonida gaz yoki bug' suyuq yoki qattiq holatga o'tadi.


     Gaz yoki bug'ning hajmi qisqarganda yoki soviganda kondensatsiya sodir bo'ladi.


     Kondensatsiya jarayonida qiziq narsalar yuz beradi. Birinchidan, gaz holatidan suyuq holatga o'tish, modda miqdori o'zgarmagan holda hajmning kichrayishiga olib keladi. Ikkinchidan, atrof-muhitga issiqlik kondensatsiyasi deb ataladigan issiqlik energiyasi ajralib chiqadi. Masalan, har bir gramm suv bug' i kondensatsiyalanganda, 540 kaloriya ajralib chiqadi.


    Bizni o'rab turgan dunyoda kechayottan bir qancha jarayonlarda kondensatsiyaning alohida o'rni bor.


    Daryo, ko'l, dengiz va okeanlar yuzasidan bug'langan suvning atmosferada sovishi natijasida bulutlar hosil bo'ladi. Nam, rutubatli havo sovuq yuzaga tekkanida o't-o'lanlar va yaproqlarda shudring hosil bo'ladi.


    Kondensatsiya sizning ko'z o'ngingizda ham sodir bo'lishi mumkin. Agar yozning jazirama kunlaridan birida muzday sovuq suv to'la stakanni tashqariga olib chiqsangiz, u «terlaydi». Buning sababi shuki, havodagi suv bug' lari sovuq oynaga tegishi natijasida kondensatsiyalanadi.


    Ba'zida moddalar bevosita gazsimon holatdan qattiq holatga ham o'tishi mumkin. Bu bug' kondensatsiyalanayetgan atrof-muhit yoki yuza temperaturasi moddaning muzlash temperaturasidan past bo'lgan holda sodir bo'ladi. Sovuq kunda ko'chada sayr qilib yurgan kishilarning soqol-mo'ylovida qirov yoki sumalak paydo bo'lishining sababi ham aynan shu hodisa bilan bog'liq. Odamning og'zi yoki burnidan chiqayotgan suv bug'i kondensatsiyalanib, muzga aylanadi.

Musson nima?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

   «Musson» arabcha «mavsum» so'zidan olingan bo'lib, «yomg'irlar mavsumi» degan ma'noni anglatadi. U shamol yilning iliq paytlari dengizdan quruqlikka, sovuq paytlari esa quruqlikdan dengizga qarab esadigan iqlim zonalariga nisbatan ishlatiladi. Bunday mintaqalarda issiq mavsumlarda tinimsiz yomg'ir yog'adi, sovuq paytlar qurg'oqchilik hukm suradi.


   Ob-havoning mavsumlarga qarab bunday o'zgarishiga nima sabab bo'ladi? Buning sababi quruqlikning dengiz suviga nisbatan tez isishi va sovishi bilan bog'liq. Masalan, Markaziy va Janubiy Osiyoga bahor dengizlarga nisbatan ertaroq keladi. Qit'aning havosi yezda janubdagi Hind va sharqdagi Tinch okeanlarinikiga nisbatan issiqroq bo'ladi.


   Issiq temperatura qit'a ustida past bosimli mintaqani hosil qiladi, okean kengliklaridagi yuqori bosimli havo massasi o'sha mintaqaga intiladi va o'zi bilan yog'ingarchiliklarni olib keladi. Ularni haydab keladigan shamol yozgi mussonlar deb ataladi. Kuzda Osiyo qit'asi ustidagi havo tezroq soviydi, bu esa uning ustida yuqori bosimli mintaqalarni vujudga keltiradi. Natijada shamol Markaziy Osiyoning qurg'oqchil mintaqalaridan suvliklar tomon esa boshlaydi. Bunday shamol qishki musson deb ataladi.


    Markaziy va Janubiy Osiyo iqlimi qit'aning katta o'lchamlariga bog'liq ravishda musson ko'rinishiga ega.


Ilgari odamlar yelkanli kemalarda suzishgan paytlar qishki va yozgi mussonlardan unumli foydalanishgan. Shuning uchun ham dengizchilar, odatda, Hindistondan Afrikaga qarab qishda suzishgan, yozda esa orqaga qaytib kelishgan.

Bora nima?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

   Buni hammadan ham ko'ra novorossiysklar yaxshiroq bilsa kerak. Bu yerda h ar yili, taxminan, 40 kun shimoli-sharqdan kuchli sovuq shamol — bora turadi. Bu nom yunoncha «borey» so'zining o'zgargan shaklidir va u ko'hna yunon rivoyatlaridagi shimoldan esadigan sovuq shamolni anglatadigan iloha otidan olingan. Gohida boraning tezligi, kuchli dovulning tezligiday, sekundiga 40 metrgacha yetadi va 3—4 kun davom etadi.


   Bora Novorossiyskdan boshqa joylarda ham esadi. U yuksak tog' qoyalari iliq dengiz bilan yonma-yon bo'lgan Dalmatsiyaning Andriatika sohili, Baykal ko'li bo'ylari kabi boshqa mintaqalarda ham kuzatiladi.


   Bora sovuq havoning tog' tizmasi orqali o'tishidan hosil bo'ladi. Qora dengiz sohilini shimoli-g'arbdan o'rab turadigan Varada tog' tizmasining Novorossiysk mintaqasida egarga o'xshash Marxot dovoni bor.


   Sovuq shamol atmosfera bosimlarining keskin o'zgarishi sababli va sovuq shamolning shimoldan iliq dengiz havosi ustiga bostirib keluvchi qo'shimcha og'irlik kuchi bilan dovondan oshib dengizga intiladi.


   Havoning keskin sovib ketishi noxush oqibatlarga olib keladi. Bora qishda essa, havo sovib ketib, bandargohda turgan kemalarning atrofini muz qoplab qoladi. Bunday muz shamol sachratgan tomchilar va to'lqinlar yopirilib kelishi natijasida muvozanat yo'qolib,

Girdob nima?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

     Girdob va tornado bir-biriga juda o'xshash. Girdobni «dengizdagi tornado» deb ham atash mumkin. Avval tornadoning o'zi nima ekanini bilib olaylik.


    Tornado — haqiqiy aylana ko'rinishidagi shtormdir. U momaqaldiroq gumburlayotgan hududda qora suyri (voronkasimon) bulut ko'rinishida paydo bo'ladi. Suyri bulut paydo bo'lishiga sabab havoning sovushi hisobiga namning yig'ilishib qolishidir. Bulut havosi sovigan butun hududda hosil bo'ladi.


Tornado soat mili bo'ylab yoki unga teskari aylanishi mumkin. Tornadoning Yerga tegib turgan qismi kengligi o'rtacha 175—365 metr bo'ladi va u bir necha kilometrdan tortib 80 km.gacha bo'lgan masofani bosib o'ta oladi.


    Girdob (tornado) ichida aylanayotgan havoning tezligi soatiga 500 km.ga yetishi mumkin. Tornado Yerga tegadigan joylarda kuchli talofat yuz beradi. Masalan, u uylarni yer bilan yakson qilishi yoki bir necha yuz metrga ko'tarib olib borib tashlashi mumkin.


   Tornado («girdob» yoki «siklon» nomlari ham bor) yilning istalgan faslida sodir bo'lishi mumkin, ammo bahor va yoz oylarida boshqa vaqtdagiga nisbatan besh marta ko'p ro'y beradi. Ular, odatda, kunduzi qo'zg'aladi.


    Ba'zi hollarda girdob quruqlikda qo'zg'algach, suvlikka ko'chgan oddiy tornado bo'lishi ham mumkin. Ammo ko'p tarqalgan girdoblar tropiklardagi dengizlar va ko'llar ustida yoki yilning iliq paytlari o'rta kengliklarda paydo bo'ladi. Ular to'g'ridan-to'g'ri suv ustida qo'zg'aladi, suyri bulutlar esa yomg'ir bulutlari va tuda bulutlardan hosil bo'ladi.


   Suyri (voronka)ning quyi qismi, suv yuzasiga yaqinlasha borib, dastlab suvning ustki qismini aylantiradi, natijada suv zarralari buluti hosil bo'ladi. Suyri bulut dastlab suv buluti ichiga tushadi, so'ngra suv girdobini balandga torta boshlaydi. Girdobning asosiy qismini tashkil qiladigan suv yomg'ir suvlaridan tarkib topgani uchun ham doimo toza bo'ladi.


   Girdob, odatda, bir necha daqiqa davom etadi va chegaralangan yergagina ta'sir ko'rsatadi. Girdoblarning aksariyati havo temperaturasi baland bo'lgan va momaqaldiroq gumburlayotgan sovuq suvlar ustida qo'zg'aladi.

Quyun qanday boshlanadi?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

   Deyarli har bir kishi kuchli shamolli va momaqaldiroqli bo'ronning guvohi bo'lgan. Ammo bir vaqtning o'zida bir necha ming kvadrat kilometrli hududni qamrab oladigan bo'ronlar ham bo'ladi. Shunday bo'ronlardan biri siklondir. Siklon paytida shamol hamma tomondan past bosimli joy bo'lgan bo'ronning markaziga qarab esadi. Qizigi shundaki, bu shamol ulkan havo buramasini hosil qiladi va bu burama janubiy yarim sharda soat mili bo'ylab, shimoliy yarim sharda esa teskari tomonga harakatlanadi.


   Quyun (tornado) siklonning o'ziga xos bir turidir. U ham xuddi bo'ron singari hosil bo'ladi, ammo uni g'ayrioddiy kuch harakatga keltiradi. Dastlab allaqanday holat ta'sirida havo tepaga kuchli va tik tortila boshlaydi. U tez ko'tarilishi natijasida havoning yonlama oqimi paydo bo'ladi. Ushbu yonlama oqim — shamol tik oqim atrofida teskari yo'nalishda esa boshlaydi. Oqibatda havoning burama holida osmonga o'rlaydigan va Yer yuzasida shiddat bilan ko'chib yuradigan ingichka ustunli uyurmasi paydo bo'ladi. U sodir bo'lganda markazdan itaradigan kuch havoni uyurmaning tashqi «devori»ga itqitib tashlaydi, markazda esa past bosimli joy hosil bo'ladi. U joy bosim keskin o'zgargani uchun vakkum nasosiga o'xshab qoladi. Quyunning eng xavfli joylaridan biri ham shundadir. U uylarning devorini osmonga so'rib tortib ketadi va uylar qumdan yasalgan imoratday sochilib ketadi. Uyurmani hosil qiladigan shamolning kuchi ham bundan kam emas. Ba'zan ularning tezligi soatiga 500 km.ga yetadi va yo'lida uchragan narsani yer bilan yakson qilib ketadi.

Uragan bilan quyun o'rtasida nima farq bor?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

   Bo'ronning turlari ko'p bo'lsa-da, ular bir xil yusinda, ya'ni havoning bir joydan ikkinchi bir joyga tez sur'atlar bilan ko'chishi natijasida hosil bo'ladi.


   Yomgir yog'ib, chaqin chaqib, yashin turgan vaqtdagi bo'ron momaqaldiroq deb yeki momaqaldiroq bo'roni deb ataladi. Agar shamol yo'l-yo'lakay ko'p miqdordagi changni havoga ko'tarsa, bu chang to'zoni yoki bo'roni deb ataladi. Dengizdagi bo'ron shtorm (to'fon) deb ataladi. Bo'ronning eng xavfli va halokatli turlari dovul (uragan) va quyundir.


   Dovul tropik kengliklarida boshlanadigan bo'rondir. Masalan, ular Shimoliy Amerikada, Meksika ko'rfazida sodir bo'ladi, so'ngra qit'aning sharqiy qirg'og'i bo'ylab harakatlanadi. Xuddi shunday bo'ronlar Uzoq Sharqdagi sohillarda va Xitoy dengizida ham qo'zgaladi, biroq ular tayfun deb ataladi. Ikki xil bo'ronning umumiy nomi tropik bo'ronidir.


   Odatda, dovul 150—600 km diametrli hududni qamrab oladi. Dovul turganda, shamolning tezligi soatiga 120—200 km.gacha yetadi. Dovulning o'ziga xos xususiyati dovul ko'zi deb ataladigan markazda sokin bir zona bo'ladi. Uning diametri 5—20 km.ni tashkil etadi. Mabodo, odam shu zonaga tushib qolsa, u dovul to'xtadi, deb o'ylashi ham mumkin. Ammo dovulning «ko'zi» nariroqqa siljishi bilan kuchli shamol turadi va u oldingisiga teskari bo'lgan yo'nalishda esa boshlaydi. Negaki, dovul halqasimon bo'rondir. Dovul oldiga siljib borgani sayin shamol aylana bo'ylab esa boshlaydi.


   Halqasimon bo'ronning yana bir turi quyundir. Uning dovuldan dastlabki farqi diametrining hech qachon 2,5 km.dan oshmasligidir. Odatda, quyun momaqaldiroq gumburlayotgan, bulut esa quyuq va voronkasimon (suyri) bo'lgan hududda boshlanadi. Quyun uzunligi bir necha kilometr va kengligi bir necha yur metr bo'lgan maydonni bosib o'tishi mumkin. Ammo u yo'lida uchragan neki bo'lsa, hammasini yer bilan bitta qilib, tekislab o'tib ketadi.

Uraganlar ma'lum yo'nalishlar bo'ylab harakatlanadimi?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

    Shtorm yoki uragan tabiatning shu darajada asov va betizgin hodisasiki, uning ma'lum bir yo'nalish bo'ylab harakatlanishiga ishonish qiyin. Shunga qaramasdan, mavsum boshlanishi bilanoq, uraganlarning har biri o'ziga yarasha nom oladi va ularning harakat yo'nalishini ham oldindan aytib berish mumkin.


   Dunyoning ko'pgina mintaqalarida uraganlarning aksariyati ma'lum bir yo'nalishlar bo'ylab harakat qiladi. Masalan, Amerika Qo'shma Shtatlarida uraganlarning aksariyati soat miliga qarama-qarshi harakat qiladi va past atmosfera bosimining markaziy nuqtasi atrofida aylanadigan ulkan havo massasidan tarkib topadi. Uning Qo'shma Shtatlarda soat miliga teskari aylanishi sababi shamol past bosim markaziga qarab esayotganda, Yerning aylanishi uni (Shimoliy yarim sharda) o'ngga og'dirib yuboradi.


   Endi uraganlarga qaytaylik. Avvalo, uraganlar, siklonlar, tayfunlar asli bir narsa ekanini bilasizmi? U Amerika Qo'shma Shtatlarida siklon, Janubi-Sharqiy Osiyo va Janubiy Xitoy dengizida tayfun, Vest-Indiya va Meksika ko'rfazida uragan deb ataladi.


   Ekvatorning shimolida tayfun va uraganlar, odatda, kech yoz yoki kuzda tropikning iliq suvlari ustida qo'zg'aladi. Ular passat (pastdan va yuqoridan ekvatorga qarab esadigan shamol)larning o'ngga og'adigan zonasi orqali g'arbga yoki shimoli-g'arbga qarab siljiydi.


   Bunday uraganlar subtropik kengliklarda shiddat bilan sharqqa qarab og'adi va garbiy shamollar zonasiga kirib qoladi.


   Janubiy yarim sharda ham xuddi shunday egri yo'nalishni ko'rish mumkin. Birgina farqi, ular chapga qarab og'adi.


   Uragan turishi oldindan aniq aytib berilishiga hamda odamlar va kemalar barcha vositalar yordamida oldindan ogohlantirilishiga qaramay, ular juda katta zarar keltiradi. Uragan soatiga 200 km tezlik bilan harakat qilishi mumkin.

Bo'ronni nima quzg'aydi?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

    Atmosfera bosimlari o'rtasidagi farq shamol turishiga sabab bo'ladi. Shamol yuqori bosimli mintaqadan past bosimli mintaqa tomon harakat qiladi. Bosimlar o'rtasidagi farq qancha yuqori bo'lsa, shamol shuncha kuchli bo'ladi.


   Shamolning kuchi Bofort shkalasi bo'yicha o'lchanadi.


   Bu shkala 12 ballikdir. Dorga osilgan kirlarni zo'rga qimirlatadigan epkinning kuchi 1 — 2 balldir.


Bayroqni yoyish quvvatiga ega bo'lgan shamolning kuchi 3—4 balldir. 5—6 ballik shamol turganda daraxtlarning yaprog'i shitirlab, bayroq hilpiray boshlaydi. 7—8 ballik shamol ingichka daraxtlarni bukib, quruq shoxlarni sindiradi.


    9—10 ballik shamol dengizda to'fon qo'zg'aydi va daraxtlarning tanasini sindiradi. Kuchli to'fonning kuchi 10 balldir. To'fon vaqtida shamolning tezligi sekundiga 20 metrdan oshishi mumkin.


Agar shamolning kuchi 11 balldan oshiq bo'lsa, o'ta kuchli to'fon qo'zg'aydi va u shamolning kuchi 12 ballga yetganda, uragan — dovulga aylanadi. Dovul uylarning tomini va mashinalarni ag'darib yuboradi.


Dovul dunyoning ko'pgina mamlakatlariga katta ziyon keltiradi, odamlarning qurbon bo'lishiga olib keladi. Dovul vaqtida havo aylanib harakat qila boshlaydi. Bunday girdob quruqlikda tornado, dengizda esa tayfun deb ataladi. Ba'zan u osmonga suv va qumni ko'tarib olib chiqib keta oladi.


   Quyun shundan hosil bo'ladi. U sekin ko'chib yuradi va yo'lida uchragan neki bo'lsa, barchasini vayron qiladi.


   Bunday bo'ronlar Arktikaning janubga tomon harakat qilayotgan sovuq havo massasi bilan tropiklardan shimol tomonga yo'nalgan issiq va nam havo to'qnashgan joylarda turadi. Ayrim joylarda katta issiq havo oqimi sovuq havoning ichiga yorib kiradi. Bu oqimning yuqori qismida past bosimli zona hosil bo' ladi. Shamollar ham shu tomonga intiladi va uning atrofida bo'ron qo'zg'aladi. Issiq va sovuq havo o'zaro to'qnashganda, ular bir oz birlashadi. Nisbatan yengilroq issiq havo sovuq havo ustidan ko'tarilib, soviydi va quyuqlashadi. Undan bulut paydo bo'ladi va natijada qor yoki yomg'ir yog'adi.


   Shimoliy yarim sharda Yerning aylanishi natijasida havo harakati o'ngga ko'chadi, shuning uchun girdoblarda havo oqimi soat strelkasi bo'ylab harakat qila boshlaydi. U juda katta o'lchamdagi quyunni eslatadi.


   Tropikning iliq suvlaridan hosil bo'ladigan tayfun va uraganlar ekvatorning shimol tomonida yozning oxirlari yoki kuzda tezlashib qoladi. Ular g'arb va shimoli-g'arb yo'nalishida harakat qilib, asta-sekin o'ng tomonga og'ib boradi. Tornado o'ta kuchli quyundir. Undan voronka shaklidagi va momoqaldiroqli bulutlar darak beradi. Voronkaning diametri, bor-yo'g'i, bir necha yuz metr bo'lsada, yo'lida uchragan narsalarning hammasini vayron qilib ketadi. Katta kuchga ega shamol va bosimning keskin tushib ketishi ham vayron etuvchi quvvatga ega. Ularning kuchi bilan uylarning devorlari qulab tushadi, binolar chilparchin bo'lib ketadi. Tornado shunday vayron etuvchilik quvvatiga egaki, u tez-tez ro'y berib turadigan joylarning aholisi undan yashirinish uchun maxsus pana joylar qurib olishadi.


    Uragan Meksika ko'rfazi atrofida, AQShda, shuningdek, Yaponiya sohillarida Kamchatka va Uzoq Sharq qirgoqlarida tez-tez sodir bo'lib turadi.


   Kuchli shtorm havo transporti uchun, zamonaviy laynerlar eng yaxshi asbob-uskunalar bilan jihozlangani va parvozining tezligi yuqoriligiga qaramasdan, o'ta xavflidir. Zamonaviy kemalar konstruksiyasi tayfun zarbasi dosh berishga imkoni bersa ham, u bilan to'qnash kelishdan qochishadi.


   Shtorm kichik qayiqlar, baliqchilarning ko'p eshkakli katta qayigi, sayrga mo'ljallangan yaxtalar uchun o'ta xavflidir. Shuning uchun meteorologlar shtormning ilk alomatlari paydo bo'lishi bilanoq hammani ogohlantirishadi. Kemalar bu haqdagi xabarni olishi bilan xavfsiz joylarga yo'l oladi yoki undan himoyalangan port — bandargohlarga kirishadi.

Siklon nima?

Bolalar uchun universal ensiklopediya

    Siklon yomg'ir bilan birga esadigan va vayronagarchiliklar keltiruvchi kuchli shamoldir. U yo'lida uchragan uylarning tomini ag'darib tashlaydi, daraxtlarni tag-tomiri bilan yulib otadi, ekinlarga zarar keltiradi.


    Siklonning markazida past bosimli joy bo'lgani uchun ham havoning ulkan massasi uning atrofida tezlik bilan aylanadi. Meteorologiya stansiyalari siklonning bir joydan boshqa joyga ko'chishini kuzatib boradi, muqarrar xavfdan havo va dengiz kemalarini, uning yo'lidagi mintaqalarda istiqomat qiladigan aholini ogohlantirib turadi.


    Siklon yuzlab, hatto, minglab kilometrlik hududlarni qamrab olishi mumkin. Osiyoda siklonlar tayfun, Antil orollarida uragan, Afrika va AQShda esa tornado deb ataladi.